معمول‌ترین و متداول‌ترین روش در تعیین مختصات نقاط نقشه برداری ، پیمایش می‌باشد.
چنانچه تعدادی نقطه روی زمین ایجاد کرده و توسط خطوط فرضی این نقاط را به ترتیب به هم وصل کنید ، در این حالت یک چند ضلعی روی زمین ایجاد می‌شود. حال اگر با استفاده از روش‌های دقیق نقشه‌برداری طول اضلاع این چند ضلعی و همچنین همه زوایای رئوس آن اندازه گیری شود ، به این عمل پیمایش و به نقاط ایجاد شده ایستگاه پیمایش گویند.
در واقع پیمایش یکی از روش‌های تعیین مختصات دو بعدی نقاط می‌باشد که در آن با استفاده از نقاط معلوم و انجام مشاهدات زمینی بین نقاط مجهول (اندازه گیری طول و زاویه) و در نهایت انجام یک سری محاسبات می‌توان مختصات نقاط مجهول را در سیستم مختصات نقاط معلوم به دست آورد.
در پیمایش برای اینکه بتوان سیستم مختصات دو بعدی مورد نظر را مشخص نمود ، به حداقل دو نقطه با مختصات معلوم (یک نقطه با مختصات معلوم و یک امتداد معلوم) در آن سیستم مختصات نیاز می‌باشد. با این معلومات می‌توان مبدا سیستم و جهت محورهای آن را مشخص کرد.
انواع پیمایش
پیمایش معمولا به دو حالت باز و بسته تقسیم بندی می‌شود:
پیمایش باز
اگر پیمایش از یک نقطه با مختصات معلوم و یا مفروض شروع و به نقطه‌ای با مختصات مجهول (نامعلوم) پایان یابد ، به آن پیمایش باز می‌گویند.
پیمایش بسته
در دو حالت زیر پیمایش را بسته می‌گویند:
1- پیمایش از یک نقطه با مختصات معلوم (مفروض) شروع شود و به همان نقطه ختم گردد (حلقوی).
به چند ضلعی بسته که در این حالت ایجاد می شود پلیگون می‌گویند.
2- پیمایش از یک نقطه با مختصات معلوم شروع شود و به نقطه دیگری با مختصات معلوم برسد. به این حالت پیمایش آنتنی (اتصالی) می‌گویند.
قبل از اینکه چند نمونه از نحوه محاسبات حالت‌های مختلف انواع پیمایش در برنامه ارائه شود ، با محیط برنامه آشنا شویم:
با انتقال به برگه محاسبات می‌توانید چند محاسبه و تبدیل مهم به شرح زیر را انجام دهید:
- تبدیل زاویه از فرمت درجه دقیقه ثانیه به فرمت اعشاری
- تبدیل زاویه از فرمت اعشاری به فرمت درجه دقیقه ثانیه
- تبدیل درجه از فرمت درجه دقیقه ثانیه به فرمت گراد
- محاسبه ژیزمان یک امتداد با معلوم بودن مختصات نقاط ابتدا و انتهای آن
- محاسبه ژیزمان معکوس یک امتداد با معلوم بودن ژیزمان آن
- محاسبه طول یک امتداد با معلوم بودن مختصات نقاط ابتدا و انتهای آن
نمایی از محیط برگه محاسبات
پیمایشی با کروکی و اطلاعات زیر را در نظر بگیرید ، مختصات نقاطی که با مثلث مشخص شده‌اند معلوم است و نقاط 1 تا 5 نقاط مجهول‌اند که به روش پیمایش می‌خواهیم مختصات آنها را مشخص کنیم.
ورود اطلاعات به برنامه به شکل زیر خواهد بود. اطلاعات سلول‌ها با فونت مشکی توسط کاربر تکمیل خواهد شد و سلول‌های فونت آبی به صورت خودکار محاسبه خواهند شد.
نکته مهم: تمام زوایا برحسب گراد و به صورت ساعتگرد در برنامه درج خواهد شد. زاویه‌هایی که پاد ساعتگرد قرائت شده‌اند را می‌توانید با استفاده از رابطه زیر به ساعتگرد تبدیل کنید:
زاویه پاد ساعتگرد - 400 = زاویه ساعتگرد
محاسبات پیمایش باز
در این پیمایش هیچ کنترلی برای صحت و دقت پیمایش وجود ندارد و فقط با استفاده از وسایل دقیق‌تر و تکرار اندازه گیری‌ها می‌توان درجه اطمینان را بالا برد.
با توجه به جهت حرکت پیمایش ، چنانچه حرکت از راست به چپ باشد ، زوایای پایینی ، زاویه به راست و ساعتگرد هستند و در ستون زاویه جدول محاسبات برنامه درج خواهند شد ، اما اگر جهت حرکت از چپ به راست باشد ، در این حالت زوایای بالایی زاویه به راست و ساعتگرد هستند و در ستون زاویه جدول محاسبات درج خواهند شد.
نمونه اول
حالت: مختصات نقطه دوم و ژیزمان امتداد شروع معلوم - حرکت چپ به راست
کروکی و اطلاعات پیمایش
نحوه ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه دوم
حالت: مختصات نقطه اول و نقطه دوم معلوم - حرکت راست به چپ
کروکی و اطلاعات پیمایش
نحوه ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه سوم
حالت: مختصات نقطه اول و ژیزمان امتداد شروع معلوم - حرکت راست به چپ
کروکی و اطلاعات پیمایش
نحوه ورود اطلاعات و خروجی برنامه
محاسبات پیمایش حلقوی (چند ضلعی بسته)
برخلاف پیمایش باز که کنترلی در محاسبات آن وجود ندارد پیمایش بسته را می‌توان از نظر خطاهای طول و زاویه کنترل کرده و صحت و دقت آن را بررسی نمود.
در این قسمت چند نمونه از نحوه ورود اطلاعات و خروجی محاسبات پیمایش حلقوی در برنامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نمونه اول
حالت: مختصات نقطه اول و دوم معلوم - حرکت پاد ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
برای محاسبه ژیزمان اضلاع پیمایش در برنامه ، زاویه‌ها به صورت ساعتگرد و زاویه به راست درج خواهد شد. چنانچه جهت حرکت پیمایش مطابق کروکی فوق در جهت خلاف عقربه‌های ساعت (پاد ساعتگرد) انتخاب شود در این حالت ، زوایای داخلی چند ضلعی بسته زوایای ساعتگرد خواهد بود. لذا زوایای رئوس 3 و 5 بایستی از 400 گراد کسر و در ستون زاویه برنامه درج خواهند شد.
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه دوم
حالت: مختصات نقطه دوم و ژیزمان امتداد شروع معلوم - حرکت ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
همانطور که ذکر شد برای محاسبه ژیزمان اضلاع پیمایش در برنامه ، زاویه‌ها به صورت ساعتگرد و زاویه به راست درج خواهد شد. لذا چون جهت حرکت پیمایش مطابق کروکی در جهت عقربه‌های ساعت (ساعتگرد) انتخاب شده است ، ززوایای خارجی چند ضلعی بسته زوایای ساعتگرد خواهد بود. لذا زوایای رئوس 1 ، 3 ، 4 و A بایستی از 400 گراد کسر و در ستون زاویه برنامه درج شود.
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه سوم
حالت: مختصات نقطه اول و ژیزمان امتداد شروع معلوم - حرکت ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
محاسبات پیمایش آنتنی
بهترین حالت برای پیمایش آنتنی زمانی است که دو نقطه با مختصات معلوم در ابتدا و دو نقطه با مختصات معلوم در انتهای پیمایش موجود باشد. زیرا در این حالت پیمایش هم از لحاظ سمت (آزیموت) و هم از لحاظ موقعیت قابل کنترل است.
در صورت امکان نقاط معلوم از شبکه‌ای با درجه بالاتر انتخاب می‌شود.
در این قسمت چند نمونه از نحوه ورود اطلاعات و خروجی محاسبات پیمایش آنتنی در برنامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نمونه اول
حالت: دو نقطه با مختصات معلوم در ابتدا و دو نقطه با مختصات معلوم در انتها - حرکت پاد ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
در برنامه برای محاسبه ژیزمان اضلاع پیمایش ، زوایای رئوس پیمایش به صورت زاویه به راست و ساعتگرد درج خواهد شد. با توجه به جهت حرکت پیمایش ، حرکت پاد ساعتگرد و از راست به چپ می‌باشد ، چون زوایا بایستی به صورت ساعتگرد در برنامه درج شوند ، با نگاهی به کروکی رسم شده و جهت قرائت زوایا ، مشاهده می‌شود که تمامی زوایا به صورت زاویه به راست و ساعتگرد قرائت شده‌اند ، لذا عینا در ستون زاویه برنامه درج خواهند شد.
نمونه دوم
حالت: دو نقطه با مختصات معلوم در ابتدا و ژیزمان امتداد شروع معلوم - حرکت پاد ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
در نگاه اول به نظر می‌رسد پیمایش حلقوی می‌باشد ولی در اصل نوع پیمایش آنتنی است.
با توجه به جهت حرکت پیمایش ، حرکت پاد ساعتگرد و از راست به چپ می‌باشد ، در اینجا نیز چون زوایا بایستی به صورت زاویه به راست و ساعتگرد در برنامه وارد شوند ، لذا زوایای a1، a2 ، a5 ، a7 و a8 بایستی از 400 گراد کسر و در ستون زاویه قسمت محاسبات درج شوند.
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه سوم
حالت: مختصات نقطه دوم و نقطه ماقبل آخر و ژیزمان امتداد ضلع شوع و ضلع پایان معلوم - حرکت ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
با توجه به جهت حرکت پیمایش ، حرکت ساعتگرد و از چپ به راست می‌باشد ، از آنجایی که زوایا بایستی به صورت زاویه به راست و ساعتگرد در برنامه وارد شوند، با نگاهی به کروکی و جهت زوایای قرائت شده ، مشاهده می‌شود که زوایا همگی به صورت ساعتگرد قرائت شده‌اند لذا عینا در ستون زاویه جدول محاسبات درج خواهند شد.
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
نمونه چهارم
حالت: دو نقطه با مختصات معلوم در ابتدا و دو نقطه با مختصات معلوم در انتها - حرکت پاد ساعتگرد
کروکی و اطلاعات پیمایش
با توجه به جهت حرکت پیمایش ، حرکت پاد ساعتگرد و از راست به چپ می‌باشد ، در اینجا نیز چون زوایا بایستی به صورت زاویه به راست و ساعتگرد در برنامه وارد شوند ، لذا زوایای a2 ، a4 و a6 بایستی از 400 گراد کسر و در ستون زاویه قسمت محاسبات درج شوند.
ورود اطلاعات و خروجی برنامه
